Johanna Elberskirchen (1864-1943) |
|
 |
Johanna Elberskirchen is één van de belangrijkste en toch bijna vergeten mensen uit het Duitstalige gebied van de politieke lesbiennegeschiedenis. |
|
Zij werd 11 april 1864 in Bonn geboren. Aanvankelijk als boekhoudster in Rinteln, Westfalen (nu Niedersachsen) werkzaam, studeerde zij, zoals vele vrouwen, die (niet alleen in Duitsland) de toegang tot de universiteit belet werd, vanaf 1891 in Zwitserland: eerst medicijnen in Bern en later rechten in Zurich. Na haar terugkeer leefde zij voornamelijk in Bonn en van 1915 tot 1919 in Berlijn, waar zij in de zuigelingenzorg werkte. 1920 trok zij met haar partner Hildegard Moniac (1891-1967) naar Rüdersdorf bij Berlijn en begon in hun door hun beiden gekochte huis in de Luisenstraat 32 (nu Rudolf-Breitscheid-straat 57) een praktijk voor homeopathische genezing, die zij tot haar dood voerde – ondanks beroepsbeperkingen door de nazi’s. Johanna Elberskirchen verwierf in die tijd niet alleen plaatselijk toch ook internationale betekenis als politiek activiste, spreekster en schrijfster. Zij publiceerde en engageerde zich voor veel feministische thema’s: kiesrecht, op vrouwen gerichte opvoeding en vorming, onderwijs voor vrouwen, geweld tegen meisjes en vrouwen, moederschap en kindergeneeskunde. Vanuit seksueelhervormend en wetenschappelijk gezichtspunt belichtte zij uitvoerig het huwelijk, prostitutie en hetero- en homoseksualiteit. In totaal zijn naast talrijke verhandelingen en tijdschriftartikelen tot 1933 minstens een dozijn boeken in meerdere oplagen van haar verschenen - in het begin onder pseudoniem Hans Carolan; daarnaast gaf zij een tijdschrift en kalender uit. Zij was sinds 1914 één van de weinig actieve vrouwen, in de o.a. door Magnus Hirschfeld (1868-1935) opgerichte politiekwetenschappelijke vereniging Wetenschappenlijk-humanitaire comité. Einde van de twintiger jaren bracht zij verslag uit voor de Wereldliga voor seksueelhervorming. Uitgesproken "rassenhygienische" (zuiver houden van het ras) overwegingen waren niet haar politiek, zij stond echter wel achter de, in die tijden algemeen aanvaarde eugenische (leer van de verbetering van het menselijke ras, eventueel met dwang) gedachte. Als actieve feministe en een er open voor uitkomende lesbische vrouw, was zij een prima brugfiguur tussen de homobeweging en de radicale vleugel van de oude vrouwenbeweging. Als geëngageerde sociaal-democraat werkte zij in Bonn met als zwaartepunt arbeidsrecht en opleiding van de arbeiderskinderen. Regelmatig bezocht zij in Rüdersdorf de partijvergaderingen, en het zou niet vaak zijn voorgekomen dat zij niet het woord vroeg om over vrouwen vraagstukken te spreken. 79 jaar oud stierf zij op 17 mei 1943 in Rüdersdorf. Tot haar dood leefde zij met twee van haar zusters, Ida en Laura en haar vriendin in het huis aan de Luisenstraat. De kleine zwarte urne werd juni 1975 in het geheim door twee vrouwen in het graf van haar partner Hildegard Moniac op de begraafplaats Rudolf-Breitscheidstraat in Rüdersdorf bijgezet. Op 5 december 2002 besloot de gemeenteraad van Rüdersdorf hun graf onder monumentenzorg te stellen.
Christiane Leidinger (Berlijn 2005) New Research:
|
|
